Sàn Perp dẫn đầu năm 2026: Mùa đông sắp ập đến với các CEX

Perpetuals là phép thử năng lực thực thi: khớp lệnh, phí cấp vốn và thanh lý.

Năm nay bắt đầu bằng dấu hiệu rõ ràng cho thấy trọng tâm ngành đang chuyển dịch.

Đầu tháng 10, Hyperliquid đã kích hoạt cơ chế niêm yết không cần cấp phép (HIP-3). Giờ đây, các builder có thể mở thị trường perp bằng cách stake 500.000 HYPE, với các cơ chế bảo vệ như cắt thưởng validator và giới hạn lãi suất mở. Động thái này xuất hiện đúng lúc các perp phi tập trung đạt kỷ lục thị phần so với CEX — tiếp thêm động lực cho xu hướng “on-chain thắng thế”.

Đồng thời, CZ lên X để bác bỏ tin đồn về mối liên hệ với Hyperliquid — thậm chí tham gia bình luận chủ đề “short 1 tỷ USD trên Hyperliquid” gây chú ý. Dù là động thái kiểm soát tin đồn hay phản ứng trước quan ngại, việc nhà sáng lập Binance công khai bàn về một DEX cho thấy sự chú ý đã dịch chuyển.

Phân tích cấu trúc thị trường: đến giữa năm 2025, DEX perp chiếm khoảng 20–26% khối lượng perp toàn cầu, tăng mạnh so với mức vài phần trăm hai năm trước. Tỷ lệ DEX/CEX futures đạt kỷ lục khoảng 0,23 trong quý II năm 2025, chứng tỏ thanh khoản và người dùng đang chuyển dịch lên on-chain.

Thực thi khớp lệnh quyết định lợi thế

Có ba yếu tố chính ảnh hưởng tới PnL:

• Khớp lệnh và trượt giá (độ trễ, độ sâu, hàng đợi)
• Mô hình thanh lý (giá mark so với index; ADL so với bảo hiểm)
• Cấu trúc phí (maker/taker truyền thống so với miễn phí/chia lợi nhuận)

Các nền tảng bên dưới được phân loại dựa trên cách họ điều chỉnh các yếu tố đó — các số liệu lồng ghép nhằm giải thích hành vi thay vì liệt kê bảng.

Appchain CLOBs: khi độ trễ trở thành lợi thế (và phản ánh vào PnL)

HIP-3 của Hyperliquid đã thay đổi nguồn cung thanh khoản. Khi niêm yết không cần cấp phép (bond 500.000 HYPE), các thị trường đuôi dài không còn “chớp nhoáng” rồi biến mất. Lãi suất mở duy trì qua chu kỳ funding đầu tiên thay vì bốc hơi, thanh khoản ngày thứ ba/ngày thứ bảy vẫn đủ lớn cho các lệnh lớn. Độ bền này, kết hợp khối lượng hàng ngày luôn dẫn đầu, khiến các trader mặc định Hyperliquid sẽ có độ sâu ở nhóm cặp “ngách” — và thực tế thường đúng.

Trên Solana, Bullet đi sâu vào tốc độ. Trong các đợt biến động hai phút, thiết kế “network-extension” giữ thời gian xác nhận ở mức mili giây thấp (Celestia DA, tối ưu ứng dụng chuyên biệt). Kết quả là trượt giá thực tế giảm mạnh khi giao dịch nhanh: khi SOL tăng vài phần mười trong vài giây, lệnh khớp sát ý định hơn so với các nền tảng chậm. Không phải quảng cáo, mà là điểm cơ bản tiết kiệm qua từng giao dịch.

Giải pháp zk tương tự là EdgeX. Khi có tin tức vĩ mô, trader băng qua spread thường chỉ bị trượt giá một vài điểm cơ bản nhờ engine khớp lệnh bảo toàn thứ tự hàng đợi. Qua một tháng giao dịch tin tức, khoảng cách đó cộng dồn thành lợi thế rõ rệt — lý do các desk luôn mở “fast lane” tại đây.

Một câu chuyện Solana gắn kết mọi thứ. Khi Drift đạt 1 tỷ USD giao dịch trong một ngày, market maker so sánh lệnh khớp cùng phút trên nhiều nền tảng; Pacifica, dù chỉ mời riêng, vẫn đạt tác động tương tự trên BTC/SOL cùng khung giờ. Điều này nghĩa là thông lượng Solana đã đa nền tảng, không còn ngoại lệ — hãy điều phối giao dịch theo chiến lược thay vì trung thành cố định.

zk-L2 orderbooks: xác minh engine, không chỉ kết quả đầu ra

Lighter biến nguyên tắc “không tin, hãy kiểm chứng” thành hạ tầng thực. Khớp lệnh và thanh lý được bảo chứng bằng ZK proofs, ưu tiên giá-thời gian và lộ trình ADL là chuyển trạng thái có thể kiểm toán, không phải chính sách sao chép. Bạn cảm nhận rõ khi thị trường biến động mạnh: thanh lý diễn ra đúng như tài liệu, sử dụng bảo hiểm khớp với lộ trình stress. Do đó, backtest thường đúng thực tế hơn.

Nhận bài viết của Coinmonks Team qua email

ApeX (Omni) tập trung vào UX mà vẫn đảm bảo quyền lưu ký: giao diện không cần gas, đòn bẩy 100× trên các cặp lớn, API chuẩn CEX — hỗ trợ bởi khối lượng hàng ngày trung bình hàng trăm triệu USD giúp độ trễ huỷ/thay đổi lệnh luôn nhanh khi funding chuyển trạng thái. Nếu bạn scalping, chỉ số quan trọng là khả năng huỷ lệnh dưới một giây khi sổ lệnh biến động.

Phí “giả kim”: khi “zero” thực sự là “khác biệt”

Hai mô hình buộc bạn cập nhật bảng tính:

• Avantis (Base) loại bỏ phí mở/đóng/vay, chỉ thu khi lệnh có lợi nhuận (ZFP). Qua một tháng scalp đòn bẩy cao, biến động PnL giảm vì phí không còn gây mất mát khi thị trường dao động. Các nhà phân tích ZFP nhận định đây là sự khác biệt thực chất so với “giảm giá”: nó thay đổi thời gian tối ưu giữ lệnh, đặc biệt với dòng vốn ngắn hạn.
• Paradex (Starknet) giữ phí taker ở mức $0 nhờ Retail Price Improvement (RPI). Việc rẻ hơn hay không phụ thuộc vào spread. Khi thị trường ổn định, taker $0 cộng cải thiện thường tốt hơn maker/taker truyền thống; khi biến động, spread mở rộng và phép tính thay đổi. Chủ đề RPI của Paradex là nguồn tham khảo hữu ích — chỉ số cần theo dõi là chi phí thực mỗi giao dịch (spread ± cải thiện), không phải banner quảng cáo.

Một ví dụ động trên X: các quants đăng chi phí điều chỉnh spread theo kích thước lệnh sau khi Paradex giải thích RPI. Với lệnh dưới 10.000 đơn vị, RPI thường thắng; trên mức đó, độ sâu thị trường quyết định hơn nhãn phí. Điều phối giao dịch cho phù hợp.

Giá mark cố định và thanh khoản thụ động (giảm các tình huống “tại sao tôi bị thanh lý?”)

Reya tối ưu giá mark sạch thay vì tốc độ thô. Bằng cách neo PnL chưa thực hiện vào rổ oracle tổng hợp, chênh lệch mark-index nhỏ hơn khi thị trường biến động. Bạn nhận thấy thêm vài tick khoảng cách thanh lý khi thị trường lắc lư — khác biệt giữa bị “quét” khỏi vị thế và tiếp tục giao dịch ở cây nến tiếp theo.

RFQ: khi sự chắc chắn quan trọng hơn thứ tự thời gian

Variational’s Omni thay thế sổ lệnh công khai bằng RFQ với một Omni LP duy nhất, báo giá, hedge trên CEX/DEX/OTC và chia PnL MM cho người gửi tiền. Chỉ số quan trọng là tỷ lệ khớp tại kích thước báo giá khi sổ lệnh mỏng. Trong các đợt biến động BTC hai phút, trader báo cáo tỷ lệ khớp gần như đầy đủ cao hơn hẳn so với CLOB mỏng — đúng thời điểm mà sự chắc chắn đáng giá hơn một điểm cơ bản.

Bước ngoặt thị phần — vì sao nó giữ vững

Ba số liệu củng cố luận điểm cấu trúc:

• DEX perp tăng lên mức 20–25% vào giữa năm 2025 — từ ~4–6% năm 2024. Đây là xu hướng, không phải biến động mùa vụ.
• Tỷ lệ DEX/CEX futures đạt kỷ lục khoảng 0,23 trong quý II năm 2025, xác nhận bởi nhiều nguồn dữ liệu thị trường.
• Niêm yết không cần cấp phép của Hyperliquid và tranh luận công khai từ CZ khuếch đại xu hướng đúng lúc các tỷ lệ này đạt đỉnh. Thời điểm rất rõ ràng: DEX không còn ngoài lề — mà là chủ đề chính.

Hệ sinh thái ba hướng của Solana (cách điều phối dòng lệnh)

• Drift là sức bền — độ sâu ổn định, cross-margin và trượt giá thấp trên các cặp lớn trong những ngày giao dịch khoảng 300 triệu USD. Khi đạt 1 tỷ USD+ trong 24h, trader dùng lệnh giống nhau để so sánh kết quả từng nền tảng và lấy Drift làm chuẩn.
• Pacifica là tốc độ — dù chỉ beta mời riêng vẫn ghi nhận 600 triệu USD+ mỗi ngày, với lệnh khớp ngang ngửa Drift cùng khung giờ, biến nó thành lựa chọn thực sự thay vì “volume điểm thưởng”.
• Bullet là tốc độ thô — “làn mili giây” cho giao dịch theo sự kiện, nơi từng điểm cơ bản trượt giá là toàn bộ lệnh.

Cụm CLOB trên Starknet (đã vượt qua giai đoạn thử nghiệm)

• Extended và Paradex thường xuyên đạt khối lượng giao dịch hàng trăm triệu USD mỗi ngày, hàng chục tỷ USD trong 30 ngày. Điều quan trọng là hình dáng đường trượt giá: Extended có đường trượt giá thấp hơn trên các cặp lớn so với nền tảng non trẻ “đáng lẽ có”, Paradex taker $0 thực sự rẻ hơn khi thị trường ổn định — cho đến khi spread mở rộng quanh tin tức. Điều phối giao dịch theo thời gian thực.

AsterDEX: tính năng hay độ sâu?

Hidden Orders ra mắt. Trust Wallet tích hợp, mở rộng kênh người dùng. Trong cùng khung thời gian, tracker bên thứ ba cảnh báo khối lượng bất thường và huỷ niêm yết nguồn perp. Quan điểm trưởng thành: tận hưởng đa dạng tính năng, nhưng chỉ giao dịch khối lượng lớn sau khi kiểm tra độ sâu/lãi suất mở/phí trên các lệnh thực.

Bảo mật mà vẫn đảm bảo khớp lệnh

Hibachi kết hợp CLOB off-chain với ZK proofs kiểu Succinct và dữ liệu mã hoá trên Celestia, giúp số dư/vị thế luôn riêng tư và xác thực. KPI không phải TVL; mà là chất lượng khớp lệnh khi riêng tư — lệnh và trượt giá có đúng như mong đợi khi bạn không công khai vị thế?

Đòn bẩy cực hạn là banner quảng cáo, không phải kế hoạch giao dịch

“Tối đa 1.000×” nghe hấp dẫn; nhưng chỉ một tick bất lợi 0,10% ở mức đòn bẩy đó là bị thanh lý ngay. Nếu bắt buộc thử, giữ khối lượng cực nhỏ và cài stop-loss cực chặt. Thực tế, đòn bẩy ổn 25–50× trên CLOB không phí gas (ví dụ WOOFi Pro trên Orderly) đã đủ — và dễ quản trị rủi ro hơn.

Cách lựa chọn — thực tiễn, dựa trên số liệu

• Ưu tiên khớp lệnh. Trong các phiên CPI/FOMC/ETF, đo trượt giá thực tế và độ trễ huỷ/thay đổi lệnh. Nếu mili giây và vị trí hàng đợi quan trọng, các appchain/zk CLOB — Hyperliquid, EdgeX, Bullet, Lighter, ApeX — thường thắng thế.
• Phí là thứ hai. Đánh giá ZFP (trả khi có lãi) và RPI (taker $0) theo kích thước lệnh và biến động; nền tảng “rẻ nhất” thay đổi từng giờ.
• Thanh lý là thứ ba. Ưu tiên chênh lệch mark-index nhỏ (Reya), lộ trình proof (Lighter) hoặc hedge RFQ (Variational) khi độ sâu giảm.
• Luôn xác minh thanh khoản. Sử dụng dữ liệu 24h/7d/30d và lãi suất mở để kiểm tra — rồi đặt lệnh thực trên cặp mình chọn (không chỉ BTC/ETH).

Toàn cảnh 2026, tóm gọn trong một dòng

Chạy một nền tảng tốc độ (Hyperliquid / EdgeX / Bullet), một phòng ngừa mô hình phí (Avantis ZFP hoặc Paradex RPI), và một lựa chọn native bạn tin tưởng (Drift/Pacifica trên Solana; Extended/Paradex trên Starknet). Sau đó, hãy để độ trễ, proof, phí thực và logic thanh lý — đo trên lệnh của bạn — quyết định nơi bạn nhấn Open.

Lưu ý:

1. Bài viết này được đăng lại từ [Medium]. Mọi bản quyền thuộc về tác giả gốc [Coinmonks Team]. Nếu có phản hồi về việc đăng lại, hãy liên hệ đội ngũ Gate Learn để được xử lý kịp thời.
2. Miễn trách nhiệm: Quan điểm và ý kiến trong bài viết này thuộc về tác giả, không phải lời khuyên đầu tư.
3. Bản dịch sang ngôn ngữ khác do đội ngũ Gate Learn thực hiện. Trừ thông báo riêng, nghiêm cấm sao chép, phân phối hoặc đạo văn các bản dịch này.