Sự biến dạng của thế giới tiền điện tử: Từ đổi mới giá trị đến mô hình bán coin đơn lẻ

Gần đây, sau khi tham gia hội nghị ở Hồng Kông, khi trao đổi với các đồng nghiệp trong nước, tôi nhận thấy bầu không khí trong ngành đã có sự thay đổi tinh vi. Mặc dù những gương mặt quen thuộc vẫn hoạt động sôi nổi, nhưng "tính cách" của thị trường đã khác biệt. Đây không phải là sự cuồng nhiệt của thị trường tăng giá, cũng không phải là nỗi sợ hãi của thị trường giảm giá, mà là một trạng thái biến dị chưa từng có.

Hiện tại, thế giới tiền điện tử dường như chỉ còn lại một mô hình kinh doanh: bán coin.

Ba trụ cột của hệ sinh thái ngành

Nhìn lại quá trình phát triển của thế giới tiền điện tử, sự vận hành của nó chủ yếu dựa vào ba khâu cốt lõi:

1. Tạo ra giá trị: Đáp ứng nhu cầu của người dùng thông qua đổi mới công nghệ, như cơ sở hạ tầng blockchain như Bitcoin, Ethereum, cũng như phát triển các kịch bản ứng dụng khác nhau.

2. Khám phá giá trị: Các tổ chức đầu tư khai thác các dự án tiềm năng thông qua cơ chế thị trường, thúc đẩy sự tiến bộ của ngành.

3. Lưu thông giá trị: Các loại tổ chức trung gian xây dựng kênh bán hàng, thúc đẩy dòng tiền từ thị trường sơ cấp sang thị trường thứ cấp.

Trong trạng thái lý tưởng, ba giai đoạn này nên phối hợp và phát triển cùng nhau. Tuy nhiên, hiện tại thị trường đang cho thấy tình cảnh hai giai đoạn đầu đang suy giảm, trong khi giai đoạn thứ ba lại độc quyền.

Các nhà phát triển dự án không còn tập trung vào nhu cầu của người dùng và phát triển sản phẩm, các tổ chức đầu tư cũng không còn nghiên cứu sâu về xu hướng ngành. Toàn bộ thị trường tràn ngập một giọng nói: "Làm thế nào để bán được nhiều coin hơn?"

Hệ sinh thái thị trường méo mó

Trong môi trường thị trường lành mạnh, các dự án nên tập trung vào nghiên cứu và phát triển sản phẩm, đáp ứng nhu cầu của người dùng, từ đó đạt được lợi nhuận và sự công nhận trên thị trường. Các cơ quan đầu tư thì thực hiện phân bổ vốn vào thời điểm thích hợp để khám phá giá trị. Còn giai đoạn lưu thông cung cấp hỗ trợ thanh khoản cần thiết cho toàn bộ thị trường.

Tuy nhiên, hiện tại thế giới tiền điện tử đã ít ai bàn luận về cơ hội đổi mới và phát triển sản phẩm. Ngay cả trong một số lĩnh vực cụ thể vẫn có điểm nóng, cũng khó kích thích được niềm đam mê khởi nghiệp thực sự. Các tổ chức trên thị trường thứ cấp thường chọn cách đứng ngoài quan sát, các dự án mới vừa ra mắt đã thấy đỉnh, thanh khoản của các đồng tiền có tính đầu cơ cạn kiệt.

Trong môi trường này, các nhà tạo lập thị trường, các tổ chức trung gian... là những người hoạt động chủ yếu. Điểm chú ý của họ tập trung vào cách đóng gói dữ liệu, đạt đủ điều kiện niêm yết đồng coin, thực hiện quảng bá tiếp thị, mục đích là để vắt kiệt lợi nhuận từ nguồn vốn ngày càng thu hẹp.

Sự hình thành của cộng đồng lợi ích

Sự đồng nhất của các nhà tham gia thị trường đã dẫn đến sự hình thành của một cộng đồng lợi ích khép kín. Các dự án hàng đầu, các nền tảng giao dịch lớn và các bộ phận liên quan, các nhà tạo lập thị trường và các cơ quan trung gian có lợi thế về tài nguyên đã liên kết chặt chẽ, tạo thành một nhóm lợi ích khó bị lung lay.

Dòng tiền thể hiện rõ tính đơn hướng: từ nhà đầu tư chảy vào các tổ chức đầu tư mạo hiểm, sau đó chảy vào các dự án hàng đầu, cuối cùng hoàn thành việc hiện thực hóa giá trị thông qua sự tham gia của các nhà đầu tư nhỏ lẻ. Trong quá trình này, một lượng lớn các khâu trung gian liên tục hút lợi nhuận, dẫn đến sự mất cân bằng của toàn bộ hệ sinh thái.

Sự suy giảm động lực đổi mới

Khác với những đáy thị trường trước đây, khó khăn hiện tại nằm ở việc một lượng lớn vốn bị chiếm dụng bởi các khâu trung gian. Các dự án không còn tập trung vào việc tạo ra giá trị, mà chuyển trọng tâm sang việc niêm yết nhanh chóng và thu hồi vốn. Điều này dẫn đến một vòng luẩn quẩn: Để đối phó với chi phí tiếp thị và niêm yết cao, các dự án buộc phải cắt giảm đầu tư vào nghiên cứu phát triển và vận hành.

Như vậy, con đường đổi mới của thế giới tiền điện tử trở nên vô cùng đơn giản: xây dựng một câu chuyện hấp dẫn, đóng gói nhanh chóng, tận dụng mối quan hệ để niêm yết, và thực hiện việc thu hồi vốn. Phát triển sản phẩm thực sự, giá trị người dùng và phát triển lâu dài được coi là những món hàng xa xỉ có thể có hoặc không.

Hệ quả của sự mất cân bằng thị trường

Bề ngoài, mô hình này dường như có thể đáp ứng nhu cầu của tất cả các bên: các dự án có thể nhanh chóng thu hồi vốn, các tổ chức đầu tư có cơ hội thoái vốn, và các nhà đầu tư nhỏ lẻ cũng có không gian đầu cơ. Tuy nhiên, về lâu dài, tác động tiêu cực của mô hình này là rất lớn.

Thiếu sự tạo ra giá trị thực sự đã dẫn đến việc toàn ngành rơi vào vòng luẩn quẩn xấu. Các dự án ở thượng nguồn phải đối mặt với tình huống rủi ro cao, lợi nhuận thấp, và lần lượt chọn rút lui. Các nhà đầu tư nhỏ lẻ ở hạ nguồn liên tục thua lỗ trong cuộc chơi zero-sum khốc liệt, dần mất niềm tin. Mặc dù các khâu trung gian tạm thời có lợi nhuận, nhưng sự thịnh vượng này được xây dựng trên cơ sở rút tiền cuối cùng sẽ khó có thể duy trì.

Tính chu kỳ và triển vọng tương lai

Thế giới tiền điện tử, với tư cách là một thị trường có tính chu kỳ, luôn luôn xoay vòng giữa sự thịnh vượng và suy thoái. Những người lạc quan tin rằng, sự suy thoái hiện tại cuối cùng sẽ qua đi, những đột phá công nghệ và mô hình kinh doanh mới sẽ thắp lại ngọn lửa đổi mới. Những người bi quan lại cho rằng, thị trường vẫn cần trải qua một cuộc tái cấu trúc sâu hơn, chỉ khi nào những cấu trúc méo mó hiện có bị phá vỡ hoàn toàn, thì mới có thể đón nhận sự tái thiết thực sự.

Dù sao đi nữa, những người trong ngành cần trải qua một giai đoạn khó khăn đầy nghi ngờ và tự suy ngẫm. Có lẽ đó chính là bản chất của thị trường: chu kỳ vừa là định mệnh, bong bóng cũng là điệu nhạc của sự tái sinh.

Con đường trong tương lai có thể gian nan và dài dằng dặc, nhưng chỉ cần giữ vững niềm tin vào sự đổi mới, cuối cùng sẽ đón nhận ánh sáng.