Polymarket có phải là hình thức đánh bạc không? Người chơi Trung Quốc có gặp rủi ro pháp lý không?

Giới thiệu

Gần đây, các thị trường dự đoán như Polymarket đang rất hot, trong nước đã có một số người chơi tham gia, nghe nói còn có người đã kiếm được tiền. Là một luật sư trong lĩnh vực Web3, có bạn hỏi tôi liệu Polymarket có thể chơi được không, có rủi ro pháp lý về cờ bạc không? Chúng ta sẽ cùng phân tích qua bài viết này.

I. Thị trường dự đoán và Polymarket là gì?

(1) Thị trường dự đoán

“Thị trường dự đoán” có thể hiểu đơn giản là nền tảng cho phép người dùng dự đoán các sự kiện trong tương lai chưa xảy ra, đồng thời đặt cược và giao dịch.

Thị trường dự đoán không phải là một khái niệm hay hình thức mới. Từ năm 2014 đã có nền tảng dự đoán chính trị/policy Predictit; năm 2015 có Augur dựa trên chuỗi Ether, thuộc nhóm nền tảng thị trường dự đoán phi tập trung đầu tiên; cùng năm đó còn có Gnosis cũng triển khai trên blockchain, đều là những sản phẩm thị trường dự đoán giai đoạn đầu. Tuy nhiên, do thị trường sơ khai chưa phát triển, các nền tảng này chưa thực sự lớn mạnh và chưa bước vào tầm nhìn “chính thống” của công chúng.

(2) Giới thiệu về Polymarket

Polymarket là nền tảng thị trường dự đoán triển khai trên mạng blockchain (chuỗi Polygon, một loại chuỗi công khai). Người dùng có thể “đặt cược/dự đoán” các sự kiện tương lai (như bầu cử chính trị, kết quả lập pháp, trận đấu thể thao, sự kiện văn hóa…), thông qua việc mua bán “cổ phần hợp đồng (shares)” đại diện cho xác suất xảy ra của một kết quả, thể hiện quan điểm của thị trường về kết quả đó. Thông tin cơ bản về nền tảng này như sau: thành lập năm 2020, trụ sở tại New York, Mỹ; hiện là một trong những “thị trường dự đoán lớn nhất thế giới”; sử dụng tiền mã hóa/Stablecoin (ví dụ USDC) để giao dịch trên blockchain.

(Nguồn ảnh: Ảnh chụp màn hình trang chủ Polymarket)

(3) Cơ chế vận hành của Polymarket

Chúng ta lấy một ví dụ đơn giản để minh họa cách Polymarket vận hành:

1. Chọn một thị trường (sự kiện): Ví dụ “Luật X năm 2026 có được thông qua thành luật không?” hoặc “Haruki Murakami có nhận giải Nobel Văn học không?”…

2. Mua bán “cổ phần”: Trong thị trường này, bạn có thể mua cổ phần của một lựa chọn (ví dụ “có” hoặc “không”), giá thường từ 0-1 USD, tương tự xác suất, giá càng cao nghĩa là thị trường cho rằng lựa chọn đó càng có khả năng xảy ra.

3. Có thể mua vào hoặc bán ra trước khi có kết quả sự kiện: Nếu bạn mua sớm một lựa chọn, và theo thông tin mới xác suất xảy ra được thị trường đánh giá cao, giá có thể tăng lên, bạn có thể bán ra để kiếm lời. Có người coi đây là sự kết hợp giữa “đặt cược + giao dịch”.

4. Thanh toán sau khi có kết quả sự kiện: Nếu kết quả sự kiện là đúng, người mua cổ phần “sẽ xảy ra” nhận được phần thưởng tương ứng; nếu kết quả là sai thì có thể Lỗ. Toàn bộ quy trình thực hiện minh bạch qua hợp đồng thông minh, blockchain, loại bỏ khả năng can thiệp của con người.

5. Vận hành trên blockchain/Stablecoin: Polymarket chạy trên chuỗi Polygon (một giải pháp Layer 2 của Ether), sử dụng Stablecoin USDC để giao dịch, giúp toàn cầu tham gia, minh bạch, công bằng.

II. Thị trường dự đoán có phải là cờ bạc không?

Đây là vấn đề nhiều người chơi, đặc biệt là người chơi Trung Quốc quan tâm. Dù blockchain có thể phi tập trung, nhưng người dùng trên mạng blockchain đều có quốc tịch, tức là chịu sự quản lý pháp luật tương ứng. Đối với công dân Trung Quốc, theo nguyên tắc thuộc nhân, nếu phạm tội thì dù ở nước ngoài cũng sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự trong nước. Vì vậy, việc xác định thị trường dự đoán có rủi ro hình sự hay không là rất quan trọng.

(1) Tội phạm cờ bạc theo luật hình sự Trung Quốc

“Cờ bạc”, theo định nghĩa của giáo sư Trương Minh Khải - “ông lớn” ngành luật hình sự, “là hành vi dùng tài sản để đánh cược hoặc chơi trò chơi dựa trên kết quả thắng thua ngẫu nhiên” (Trương Minh Khải, “Luật hình sự” bản thứ sáu, Nhà xuất bản Pháp luật, trang 1414). “Thắng thua ngẫu nhiên” nghĩa là kết quả không thể dự đoán hoặc kiểm soát bởi con người, phụ thuộc vào yếu tố ngẫu nhiên; về tội phạm cờ bạc, luật hình sự Trung Quốc quy định ba tội danh: tội cờ bạc, tội mở sòng bạc, tội tổ chức tham gia cờ bạc nước ngoài. Thực tế thường gặp hai tội đầu.

Tội cờ bạc yêu cầu mục đích kiếm lời, tụ tập đánh bạc hoặc lấy đánh bạc làm nghề; tội mở sòng bạc chủ yếu xử lý hành vi mở sòng bạc, cụ thể là cung cấp địa điểm, không gian, dụng cụ đánh bạc hoặc thiết lập cách chơi, quy tắc, tổ chức hoặc kiểm soát hoạt động đánh bạc và kinh doanh đánh bạc.

Đối với thị trường dự đoán, để phân tích có cấu thành tội phạm cờ bạc theo luật hình sự Trung Quốc hay không, ngoài phân tích tổng quát như trên, có thể dựa vào tiêu chuẩn cấu thành trong “Ý kiến về một số vấn đề pháp luật áp dụng trong xử lý các vụ án tội phạm cờ bạc trên mạng” do “Hai cao một bộ” ban hành ngày 31/8/2010.

(2) Polymarket có cấu thành tội phạm cờ bạc theo luật Trung Quốc không

Đối với Polymarket, mô hình này đã cấu thành tội phạm cờ bạc theo luật Trung Quốc.

Thứ nhất, Polymarket cho phép người dùng dự đoán và đặt cược vào các sự kiện/hoạt động chưa xác định trong tương lai, sự kiện chưa xác định này thuộc “thắng thua ngẫu nhiên” theo luật Trung Quốc;

Thứ hai, người dùng sử dụng tài sản thực để đặt cược. Tiền mã hóa, đặc biệt là Stablecoin USDT, USDC hiện đã được cơ quan tư pháp Trung Quốc công nhận là tài sản trong các vụ án hình sự, nên dù người dùng dùng USDC để đặt cược cũng thuộc hành vi “dùng tài sản để đánh bạc” theo lý thuyết luật hình sự Trung Quốc;

Cuối cùng, cờ bạc phải có “thắng thua”. Người đặt đúng trên Polymarket thì có lời, đặt sai thì Lỗ, hoàn toàn phù hợp với điều kiện trên.

Từ đó, có thể kết luận, cách chơi của Polymarket thuộc cờ bạc theo luật Trung Quốc mà không có trở ngại nào. Tuy nhiên, để xác định có cấu thành tội phạm cờ bạc hoặc tội mở sòng bạc hay không, cần kết hợp với các giải thích tư pháp, quy định của bộ ngành (“Quy định về tiêu chuẩn khởi tố truy cứu trách nhiệm hình sự các vụ án do cơ quan công an quản lý (I)”), ví dụ:

1. Đối với tội cờ bạc, cần đáp ứng một trong các điều kiện sau:

(1) Tổ chức từ ba người trở lên đánh bạc, số tiền thu lợi từ việc tổ chức đánh bạc cộng dồn từ 5.000 tệ trở lên;

(2) Tổ chức từ ba người trở lên đánh bạc, tổng số tiền đánh bạc cộng dồn từ 50.000 tệ trở lên;

(3) Tổ chức từ ba người trở lên đánh bạc, tổng số người tham gia cộng dồn từ 20 người trở lên;

(4) Tổ chức từ mười công dân Trung Quốc trở lên ra nước ngoài đánh bạc, thu phí hoa hồng, phí giới thiệu từ đó.

2. Đối với tội mở sòng bạc, cần đáp ứng một trong các điều kiện sau:

(1) Lập trang web đánh bạc và nhận đặt cược;

(2) Lập trang web đánh bạc và cung cấp cho người khác tổ chức đánh bạc;

(3) Làm Đại lý cho trang web đánh bạc và nhận đặt cược;

(4) Tham gia chia lợi nhuận của trang web đánh bạc.

Về các tình tiết tăng nặng của tội mở sòng bạc (ví dụ tổng số tiền đánh bạc cộng dồn đạt 300.000 tệ hoặc tổng số người tham gia cộng dồn đạt 120 người…), các bạn có thể tự tra cứu quy định tại điều 1 của giải thích tư pháp trên, luật sư Lưu không nhắc lại nữa.

Đối với người dùng Polymarket tại Trung Quốc đại lục, đặc biệt cần chú ý tiêu chuẩn cấu thành tội “cờ bạc” ở điểm thứ nhất, tránh rủi ro hình sự. Ngoài người chơi tham gia, các cá nhân/tổ chức trong nước quảng bá, vận hành, cung cấp kênh thanh toán đều có rủi ro hình sự tương ứng.

III. Người dùng thị trường dự đoán tại Trung Quốc có rủi ro pháp lý nào khác không?

Thực tế, về xác suất, đa số công chúng cả đời không gặp rủi ro pháp lý hình sự nào, điều này khiến một số người chủ quan nghĩ rằng người khác không sao, làm sao đến lượt mình lại bị công an bắt? Nhưng với tư cách luật sư hình sự, luật sư Lưu vẫn khuyên mọi người tuyệt đối không nên động vào “dây cao áp” pháp luật (luật hình sự). Ngoài rủi ro hình sự, theo tính chất của Polymarket, tại Trung Quốc còn có các rủi ro sau:

(1) Rủi ro pháp luật hành chính

Ai cũng biết, ở nước ta nếu hành vi đánh bạc không cấu thành tội phạm thì vẫn đối mặt với rủi ro hành chính bị xử phạt. Điều 82 Luật xử lý vi phạm hành chính quy định: “Vì mục đích kiếm lời, cung cấp điều kiện cho đánh bạc, hoặc tham gia đánh bạc với số tiền lớn, bị phạt giam dưới 5 ngày hoặc phạt tiền dưới 1.000 tệ; trường hợp nghiêm trọng, bị phạt giam từ 10 đến 15 ngày, đồng thời phạt tiền từ 1.000 đến 5.000 tệ.”

(2) Rủi ro chính trị

Dù không có rủi ro tội phạm cờ bạc, vi phạm pháp luật hành chính, người dùng Trung Quốc vẫn cần cẩn trọng với một rủi ro pháp luật khác: rủi ro vi phạm, phạm tội do rủi ro chính trị gây ra. Cụ thể, tại Trung Quốc đại lục cấm chế giễu nhân vật chính trị (trừ nhân vật chính trị nước ngoài), nhưng trên nền tảng Polymarket lại lấy nhân vật chính trị hoặc sự kiện chính trị làm đối tượng đặt cược, rất khó được pháp luật trong nước chấp nhận.

IV. Lời kết

Nhìn từ góc độ tích cực, lạc quan của Web3 toàn cầu, điểm sáng của thị trường dự đoán như Polymarket là tính Thời gian thực, toàn cầu hóa, phi tập trung (hoặc bán phi tập trung), giúp nó trở thành một công cụ tài chính “dự đoán tương lai”. Tuy nhiên, nhìn từ góc độ bảo thủ, Polymarket về mặt pháp luật, quản lý, kỹ thuật, Thanh khoản… đều có nhiều điểm cần thận trọng, các bạn không thể không chú ý và phòng ngừa.