Kỳ vọng tăng lãi suất đồng yên Nhật gia tăng, liệu Bitcoin có sắp lao dốc không?

Tóm tắt

Gần đây, kỳ vọng thị trường về việc Nhật Bản tăng lãi suất gia tăng, khiến “yên mạnh, biến động thanh khoản toàn cầu, biến động thị trường tiền mã hóa” trở thành trọng tâm thảo luận mới. Hơn mười năm qua, Nhật Bản đã chuyển từ siêu nới lỏng sang dần bình thường hóa, mỗi bước ngoặt chính sách đều kèm theo sự tái phân bổ vốn toàn cầu. Lãi suất yên tăng không chỉ đồng nghĩa với việc thu hẹp giao dịch chênh lệch lãi suất mà còn có thể khiến thị trường tiền mã hóa trải qua biến động ngắn hạn, tái cân bằng thanh khoản và điều chỉnh tạm thời khẩu vị rủi ro. Đồng thời, thị trường tiền mã hóa đang ở giai đoạn chuyển tiếp của một chu kỳ mới, các sự kiện vĩ mô dễ bị phóng đại, gây ra biến động tâm lý. Chính sách yên đang dần trở lại làm một phần của câu chuyện tiền mã hóa, với ảnh hưởng chủ yếu thể hiện ở “cấu trúc thanh khoản” và “biến động khẩu vị rủi ro”.

1. Bối cảnh sự kiện và phản ứng thị trường

Đầu tháng 12, động thái chính sách của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) trở thành tâm điểm chú ý của toàn cầu. Sau nhiều năm duy trì môi trường siêu nới lỏng, Thống đốc BOJ Ueda Kazuo công khai phát biểu sẽ “xem xét nghiêm túc việc tăng lãi suất” tại cuộc họp tháng 12. Phát ngôn này không phải quá cứng rắn, nhưng trong bối cảnh BOJ vốn lâu nay duy trì lãi suất âm và giao tiếp thận trọng, nó đại diện cho khả năng chuyển hướng chính sách. Thị trường lập tức điều chỉnh kỳ vọng: xác suất tăng lãi suất từ khoảng 30% tăng vọt lên trên 70%, yên mạnh lên, lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật cũng tăng rõ rệt.

Nguyên nhân thúc đẩy chuyển hướng chính sách rất rõ ràng. Giá cả tại Nhật liên tục cao hơn dự báo của BOJ, đặc biệt là chi phí nhập khẩu năng lượng, thực phẩm tăng kéo dài, khiến áp lực giá cả sinh hoạt ngày càng rõ nét. Đồng thời, tiền lương tại Nhật tăng đều, khả năng chịu đựng tăng lãi suất nhẹ của nền kinh tế mạnh hơn trước. Thêm vào đó, chính phủ liên tục tung ra các gói kích thích, chi tiêu tài khóa duy trì ở mức cao, khiến chính sách “lãi suất 0 hoặc âm” ngày càng trở nên bất hợp lý. Điều này khiến thị trường nhìn chung cho rằng kỷ nguyên nới lỏng kéo dài của Nhật có thể sắp kết thúc.

Tín hiệu chính sách này nhanh chóng lan ra thị trường toàn cầu. Nhạy cảm nhất là thị trường ngoại hối và trái phiếu, yên lên giá, lợi suất trái phiếu Nhật tăng. Tiếp đó, tài sản rủi ro chịu áp lực: chứng khoán châu Á–Thái Bình Dương và Âu–Mỹ lần lượt giảm điểm. Trong tất cả tài sản, thị trường tiền mã hóa phản ứng nhanh nhất, BTC, ETH và các tài sản lớn khác giảm ngắn hạn, biến động tăng, tâm lý thị trường chuyển sang thận trọng trong ngắn hạn.

Việc Nhật Bản có tăng lãi suất hay không không chỉ ảnh hưởng kinh tế một nước, mà còn là biến số quan trọng tác động đến chi phí vốn và kỳ vọng thanh khoản toàn cầu, ảnh hưởng đến tài sản rủi ro bị phóng đại rõ rệt.

2. Chuỗi liên kết vĩ mô: Yên tăng lãi suất đồng nghĩa với việc tái định giá toàn cầu như thế nào?

Nếu Nhật thật sự tăng lãi suất trong tháng 12, đây sẽ là bước ngoặt quan trọng của hệ thống vĩ mô toàn cầu. Chính sách lãi suất 0 kéo dài biến yên thành đồng tiền tài trợ chi phí thấp lớn nhất, nhiều tổ chức vay yên để đầu tư vào tài sản sinh lời cao toàn cầu như trái phiếu Mỹ, cổ phiếu công nghệ, tài sản thị trường mới nổi và tài sản tiền mã hóa. Việc tăng lãi suất đồng nghĩa với chuỗi giao dịch chênh lệch này sẽ chịu áp lực tái định giá.

Khi yên mạnh lên hoặc chi phí vay tăng, các giao dịch chênh lệch liên quan buộc phải đóng trạng thái (unwind). Vốn sẽ rút về từ tài sản nước ngoài, ưu tiên bán ra các tài sản thanh khoản cao nhất (tiền mã hóa thường đứng đầu), sau đó đổi lấy yên, dẫn đến co hẹp thanh khoản xuyên biên giới. Đồng thời, nếu lợi suất trái phiếu Nhật tăng lên mức hấp dẫn tương đối, một phần vốn có thể dừng “chảy ra ngoài tìm lợi suất”, thay vào đó quay lại quê nhà, từ đó gây áp lực lên định giá của trái phiếu Mỹ, trái phiếu châu Âu và cổ phiếu công nghệ.

Ngoài ra, sự thay đổi này diễn ra trong bối cảnh chính sách tiền tệ toàn cầu phân hóa hiếm thấy: thị trường kỳ vọng FED có thể hạ lãi suất trong 2025-2026, còn Nhật thì tăng lãi suất theo chiều ngược lại, sự lệch pha chính sách chắc chắn khiến biến động tỷ giá tăng, thu hẹp không gian giao dịch chênh lệch, phóng đại biến động ngắn hạn của tài sản toàn cầu. Và thị trường tiền mã hóa là loại tài sản nhạy cảm nhất với kỳ vọng lãi suất và biến động thanh khoản, thường là nơi xảy ra rung lắc đầu tiên, phản ứng mạnh nhất. Việc Nhật tăng lãi suất không phải sự kiện khu vực mà là biến số hệ thống có thể tái định hình chi phí vốn và cấu trúc định giá tài sản toàn cầu.

3. Nhìn lại lịch sử: Chính sách tiền tệ Nhật Bản và “mối cộng hưởng” với chu kỳ thị trường tiền mã hóa

Đặt chính sách tiền tệ Nhật mười năm qua trong bức tranh thanh khoản toàn cầu và đại chu kỳ tiền mã hóa, có thể phát hiện một “cộng hưởng cấu trúc” thú vị: tuy thị trường tiền mã hóa không tăng giảm trực tiếp theo yên, nhưng trục chính luôn xoay quanh thanh khoản toàn cầu, mà Nhật là nguồn thanh khoản chủ chốt, nên sự thay đổi chính sách của Nhật thường là tín hiệu chu kỳ tiềm ẩn cho thị trường tiền mã hóa.

Thời kỳ siêu nới lỏng (2013–2021), yên trở thành “động cơ ngầm” của tài sản rủi ro toàn cầu. Từ 2013, Nhật triển khai QQE (nới lỏng định lượng và định tính, tức mua quy mô lớn trái phiếu và tài sản rủi ro, bơm tiền vào thị trường), sau đó đến 2016 tiếp tục thực hiện lãi suất âm và YCC (kiểm soát đường cong lợi suất, tức giữ lãi suất dài hạn ở mức thấp), tổ hợp này trực tiếp đẩy vốn Nhật chảy mạnh ra nước ngoài tìm lợi suất cao hơn. Thời kỳ này trùng với hai chu kỳ tăng giá lớn của Bitcoin (2013–2017, 2020–2021) với mức tăng từ vài trăm đô lên 60 nghìn đô. Không phải Nhật Bản một mình đẩy giá Bitcoin, mà là mở rộng vốn toàn cầu và sự phồn vinh của giao dịch chênh lệch yên làm tài sản biến động cao hưởng lợi rõ rệt nhất.

2022–2023, nới lỏng chính sách cộng thêm rủi ro nội ngành kích hoạt thị trường gấu tiền mã hóa. 2022–2023, Nhật bắt đầu nới lỏng YCC, yên sụt mạnh, FED bước vào chu kỳ tăng lãi suất nhanh nhất lịch sử, chuỗi tài trợ toàn cầu bị siết chặt. Cùng lúc đó, khủng hoảng tín dụng nổ ra trong ngành tiền mã hóa, UST, FTX lần lượt sụp đổ, khiến BTC và các tài sản chính rơi vào thị trường gấu sâu. Dù cú sụt chủ yếu khởi phát từ nội ngành, nhưng về mặt vĩ mô, thanh khoản thắt chặt và cấu trúc chênh lệch bấp bênh là nền tảng cho xu hướng giảm giá.

Năm 2024, Nhật chính thức rời khỏi lãi suất âm, lần đầu tăng lãi suất sau 17 năm, thị trường tiền mã hóa cũng bước vào giai đoạn kể chuyện mới. Giai đoạn này cấu trúc giao dịch chênh lệch toàn cầu được định giá lại, thị trường tiền mã hóa xuất hiện phản ứng hai pha “ngắn hạn chịu áp lực, trung hạn phục hồi”: ngắn hạn, thu hẹp vốn làm khẩu vị rủi ro giảm nhiều lần; trung–dài hạn, bất định vĩ mô lại củng cố vai trò “phòng hộ rủi ro chủ quyền” của Bitcoin. Ví dụ, trong 2024–2025, mỗi lần kỳ vọng Nhật tăng lãi suất lại xuất hiện: BTC giảm ngắn hạn, rồi phục hồi và thậm chí lập đỉnh ngắn hạn mới; rất giống với giai đoạn chính sách FED biến động năm 2020.

Tổng kết quá trình hơn chục năm có thể thấy: thị trường tiền mã hóa không “theo sát yên tăng giảm”, mà chịu ảnh hưởng tổng hợp của chính sách yên, môi trường lãi suất toàn cầu, cấu trúc giao dịch chênh lệch và thay đổi chi phí vốn. Khi yên nới lỏng, dòng vốn toàn cầu mở rộng, tài sản rủi ro phồn vinh, tiền mã hóa dễ tăng giá; khi yên thắt chặt, chuỗi tài trợ co lại, chênh lệch bị ép unwind, tiền mã hóa thường chịu tác động đầu tiên; còn ở giai đoạn chính sách không rõ ràng, tỷ giá biến động mạnh, nhu cầu phòng hộ của Bitcoin lại càng được nhấn mạnh.

4. Ảnh hưởng tiềm năng của việc yên tăng lãi suất đối với thị trường tiền mã hóa

Nhật Bản bước vào giai đoạn thảo luận tăng lãi suất, khiến “biến động yên ảnh hưởng thế nào đến thanh khoản toàn cầu” trở thành trung tâm chú ý, trong đó tài sản tiền mã hóa là nhóm nhạy cảm và phản ứng nhanh nhất với thay đổi vĩ mô này.

Tác động ngắn hạn: Thanh khoản đồng thời thu hẹp, unwind chênh lệch ưu tiên ảnh hưởng đến tiền mã hóa. Nếu Nhật tăng lãi suất hoặc yên mạnh lên đáng kể, các giao dịch chênh lệch liên quan đến yên toàn cầu cần thu hẹp đồng thời, nhiều vị thế “vay yên mua tài sản rủi ro” buộc phải đóng. Do tài sản tiền mã hóa có thanh khoản cao, chi phí điều chỉnh thấp, nên thường bị giảm tỷ trọng đầu tiên, dù yếu tố cơ bản ngành ổn định, thị trường vẫn có thể điều chỉnh ngắn hạn. Áp lực ngắn hạn này chủ yếu đến từ chuỗi vĩ mô bên ngoài, không phải vấn đề nội bộ ngành.

Tái cân bằng trung hạn: Củng cố tính phòng hộ của Bitcoin. Xét về lịch sử, mỗi khi bất định vĩ mô toàn cầu tăng, tỷ giá biến động lớn hoặc rủi ro chủ quyền được đánh giá lại, vị thế “tài sản siêu chủ quyền” của BTC càng nổi bật. Vốn thường trải qua quá trình giảm đòn bẩy, sau đó lại quay về các tài sản thanh khoản cao, có thể chuyển toàn cầu. Do đó ở giai đoạn chuyển hướng chính sách, Bitcoin thường có diễn biến “giảm trước, phục hồi sau” theo hai pha: giai đoạn đầu chịu áp lực, giai đoạn sau đi ngang hoặc phục hồi.

Thay đổi cấu trúc dài hạn: Vốn nội địa Nhật và cải cách quy định mở ra không gian tăng trưởng mới. Yên mạnh lên không chỉ tạo áp lực, mà còn giúp nhà đầu tư Nhật giảm chi phí phân bổ vào tài sản định giá bằng USD (bao gồm cả tiền mã hóa). Cộng thêm các cải cách về quy định Web3, thuế, nới lỏng chính sách nắm giữ tài sản của doanh nghiệp, sự tham gia của tổ chức và dòng vốn nội địa hợp pháp ngày càng gia tăng. Với môi trường thể chế cải thiện, Nhật có tiềm năng trở thành nguồn vốn mới của châu Á cho thị trường tiền mã hóa, tạo thêm động lực tăng trưởng.

Việc BOJ cuối cùng có tăng lãi suất hay không chỉ ảnh hưởng đến nhịp độ chứ không làm thay đổi hướng đi: Nếu tăng lãi suất chính thức, thanh khoản toàn cầu sẽ được định giá lại, thị trường tiền mã hóa chịu áp lực ngắn hạn nhưng câu chuyện phòng hộ vĩ mô của Bitcoin có thể tiếp tục được củng cố; nếu hoãn tăng lãi suất, khẩu vị rủi ro ngắn hạn có thể hồi phục, nhưng việc bình thường hóa chính sách chỉ bị trì hoãn, biến động chỉ là tạm thời. Với nhà đầu tư tiền mã hóa, điều quan trọng không phải đặt cược vào một kết quả duy nhất, mà là nhận diện cơ hội cấu trúc trong biến động, bao gồm giá trị phân bổ trung hạn của BTC, tiềm năng dòng vốn nội địa Nhật, cũng như thay đổi định giá tài sản dưới sự tái cấu trúc thanh khoản toàn cầu.

5. Kết luận

Việc yên tăng lãi suất tự thân không trực tiếp thay đổi xu hướng dài hạn của thị trường tiền mã hóa, nhưng nó sẽ làm thay đổi nhịp độ dòng vốn, cấu trúc rủi ro và cách thị trường biến động về tâm lý. Trong bối cảnh chu kỳ vĩ mô và tiền mã hóa giao thoa, mỗi tín hiệu chính sách đều bị phóng đại và phân tích kỹ lưỡng. Với nhà đầu tư, hiểu rõ logic truyền dẫn của chuỗi vĩ mô này quan trọng hơn nhiều so với chỉ chú ý vào một quyết định lãi suất đơn lẻ. Khi chính sách tiền tệ Nhật tiếp tục bình thường hóa, thị trường tiền mã hóa có thể sẽ đón nhận một cửa sổ biến động mới.

Tham khảo

1.Quantitative and Qualitative Monetary Easing: https://www.boj.or.jp/en/about/press/koen_2013/data/ko130412a1.pdf

2.New Framework for Strengthening Monetary Easing:“Quantitative and Qualitative Monetary Easing with Yield Curve Control”: https://www.boj.or.jp/en/mopo/mpmdeci/mpr_2016/k160921a.pdf

3.Bank of Japan scraps radical policy, makes first rate hike in 17 years: https://www.reuters.com/markets/asia/japan-poised-end-negative-rates-closing-era-radical-policy-2024-03-18

4.Bank of Japan makes surprise policy tweak: https://www.reuters.com/markets/asia/view-bank-japan-reviews-yield-curve-control-policy-2022-12-20

5.Bank of Japan ends era of negative interest rates: https://www.ft.com/content/67f51286-4e3f-465e-a780-2fe8ea0f4246

6.Bank of Japan’s unconventional monetary easing brings global recognition as a bold, innovative practitioner: https://www.asiapathways-adbi.org/2023/06/bank-of-japans-unconventional-monetary-easing-brings-global-recognition-as-a-bold-innovative-practitioner

7.Japan’s History of Crypto Asset Regulation: 2014-2020: https://www.sygna.io/blog/japan-crypto-regulation-history-2014-2020