Dijital koleksiyonlar açısından KOL tanıtımının cezai hukuki riskleri

Orijinal Yazarlar: Xu Qian, Li Xinyi

Giriş

Halk arasında, KOL (Anahtar Görüş Lideri) fikir önderi, sektör öncüsü ve daha çok kişisel görüşlerini paylaşan “uzman teknik personel” olarak görülür. Ancak, Web3 ile ilgili alanlarda ve türev sektörlerde neden sık sık KOL’lar cezai suçlamalara maruz kalıyor? Avukatlar, KOL’lara hangi açılardan cezai riskleri önleme konusunda tavsiyelerde bulunabilir? Çünkü yazar, dijital koleksiyon dolandırıcılığı davasında KOL konumundaki sanıklar için savunma yapmıştı. Bu makalede, dijital koleksiyon sektöründeki savunma deneyimimizden yola çıkarak, Web3 ile ilgili alanlarda KOL’ların “cezai suç şüphesiyle” sınırlarını hukuki açıdan birlikte tartışacağız.

Bu makale sadece yazarın kişisel görüşlerini yansıtmaktadır, hukuki görüş veya tavsiye teşkil etmemekte olup, KOL’ların davranış biçimlerinin suç teşkil edip etmediğine dair yargılamayı da içermemektedir. Bazı davranışların cezai suç sayılıp sayılmaması yüksek derecede olaylara özgüdür ve tüm deliller göz önüne alınarak adli makamlarca hukuka uygun şekilde takdir edilir.

KOL’un Tanımı

Hukuki bağlamda, KOL (Anahtar Görüş Lideri) (Key Opinion Leader), katı hukuki bir kavram değildir; belirli bir alanda belli bir etki, çağrışım gücü ve takipçi kitlesine sahip birey veya kurum anlamına gelir. Dijital koleksiyon sektöründe yaygın görülen KOL’lar şunlardır:

• Kıdemli Koleksiyon Oyuncuları: Kendine özgü bakış açısı ve zengin koleksiyon deneyimiyle takipçilerinin güvenini kazanmış kişiler.
• Sektör Analistleri: Makale, video gibi yollarla projeleri yorumlayan, piyasa trendlerini analiz eden kişiler.
• Grup Liderleri: Geniş topluluklar yöneten ve hızlıca ilgi ve takipçi toplayabilen kişiler.

Özellikle temel özellikleri **“etki”**dir. Bu etki, doğrudan veya dolaylı olarak takipçilerin yatırım kararlarını ve satın alma davranışlarını etkileyebilir. Proje tarafı (platformlar) ise bu KOL’ların kendilerine destek vermesini, tanıtım yapmasını isteyebilir.

Dijital koleksiyon sektöründe neden KOL’lara ihtiyaç duyuluyor?

Dijital koleksiyon sektörünün özellikleri, KOL’larla doğal bir uyum içindedir:

1. Bilgi Asimetrisi: Proje tarafı tüm bilgiyi elinde tutarken, sıradan yatırımcılar karmaşık blockchain teknolojisi, belirsiz sanat değeri ve belirsiz haklar karşısında gerçek değeri ve doğruluğu bağımsız şekilde değerlendirmekte zorlanır. KOL’lar, “bilgi filtreleyici” ve “değer keşifçisi” rolü üstlenir.

2. Güvenin Azlığı: Merkeziyetsiz ve anonim ortamda güven oluşturmak maliyetlidir. KOL’lar, uzun süreli itibarıyla projeye “kredi desteği” sağlar; “Ben destekliyorum” demeleri, projelerin binlerce kelamlı tanıtımından daha etkilidir.

3. Topluluk Odaklılık: Dijital koleksiyonların popülaritesi, toplulukların ortak kabulü ve FOMO (Kaybetme Korkusu) duygusuna bağlıdır. KOL’lar, bu duyguları yaratıp büyütmede anahtar noktadır ve projeye hızlı trafik sağlar, “soğuk başlatma”yı mümkün kılar.

4. Pazarlama Verimliliği: Geleneksel reklama kıyasla, KOL’ların hedefli gönderileri ve beyaz liste (white list) erişimi, dönüşüm oranını artırır ve projelerin hızlı müşteri kazanımını sağlar.

Yaygın KOL’ların Çalışma İçeriği

KOL’un işi çeşitli görünse de, temel olarak “pazarlama” ve “tanıtım” odaklıdır:

• İçerik Üretimi ve Yayını: Video hazırlama, makale yazma, sosyal medyada gönderi yapma, analiz ve değerlendirme, belirli dijital koleksiyon projelerini tavsiye etme.
• Canlı Yayın ve Satış: Canlı yayınlarda koleksiyon gösterimi, kendi alış ve satış kayıtlarını açıkça paylaşma, takipçileri “alın”, “tutun” yönünde yönlendirme.
• Grup Yönetimi ve İşletimi: Toplulukta proje bilgisi paylaşma, soru-cevap, atmosferi canlandırma, topluluk sıcaklığını koruma.
• İşbirliği ve Tanıtım: Proje ekibinin reklam talebini kabul edip, sosyal medya hesaplarında tanıtım içerikleri paylaşma.
• “White list” etkinlikleri düzenleme: Takipçiler için öncelikli satın alma hakkı (white list) kazanma fırsatı sağlayan etkinlikler düzenleyerek, takipçi bağlılığını artırma.

KOL’un Cezai Ortaklık Olarak Nitelendirilmesi Hukuki Mantık

Adli uygulamada, sadece tanıtım yapan KOL’ların dolandırıcılık suçunun ortakları olarak kabul edilmesi neden olur? Temel hukuki mantık, “ortak suç” teorisine dayanır.

Türk Ceza Kanunu’na göre, ortak suç, iki veya daha fazla kişinin birlikte kasıtlı suç işlemesi anlamına gelir. KOL, yalnızca “bilgi yayma” sınırını aşarak, proje ekibiyle “ortak suç kastı” oluşturursa veya “yardımcı davranış” sergilerse, ortak suç kapsamına girebilir.

Mahkeme tarafından suçlamanın temel nedenleri şunlardır:

1. “Bilinçli” veya “Olası Bilinçli” Olma Durumu: Bu, mahkûmiyetin anahtarıdır.

• Bilinçli: Kanıtlar, KOL’un projeyi “boş hayal”, “gerçek olmayan proje” (gerçek değeri olmayan) ve “düzenbazlık” (kumpas) olduğunu açıkça bildiğini gösteriyorsa, örneğin, projeyle gizli iletişim kurup, fonların dolandırıcılık amacıyla kullanıldığını bilerek tanıtım yapıyorsa.
• Olası Bilinç: KOL’un bilgisi olmadan hareket ettiği iddia edilse de, uzmanlık bilgisi, sektör deneyimi ve toplumsal genel bilgiyle, projede büyük risk veya dolandırıcılık olduğunu “öngörebilir”. Örneğin, projelerin mantık dışı iş modeli, yüksek getiri vaatleri veya sahte teknik ekip gibi göstergeleri fark edebileceği varsayılır. Mahkeme, uzmanlık seviyesindeki bir KOL’un bu kırmızı bayrakları “görmesi gerektiğine” karar verebilir.

2. Objektif “Davranış”: Tanıtım davranışı, dolandırıcılık faaliyetlerine maddi veya gerçek anlamda yardım veya sonuç doğurursa.

Örneğin, dolandırıcılıkta, “sahte gerçekler uydurma, gerçeği gizleme davranışları (ceza hukuku açısından ciddi)” → “yanlış bilgiyle yanlış yönlendirilmiş mağdurlar” → “yanlış inançla para ödemeleri” → “failin malvarlığını hukuka aykırı şekilde kazanması”. Eğer KOL’un davranışı, çok sayıda mağdurun inancını etkileyip yatırım yaptırıyorsa, adli uygulamada genellikle “ortak suç” olarak kabul edilir.

• Dolandırıcılıkta: Dolandırıcılar, sahte projeleri doğru şekilde hedef kitleye ileterek, mağdurları yanlış yönlendirir.
• Proje Ekibi’ne Güvenilirlik Katmak: KOL’un itibarıyla, takipçilerin dikkatini dağıtarak, projeye karşı şüpheleri azaltır.
• Yasadışı Fon Toplama: KOL’un trafik ve yatırımcı yönlendirmesi, projeye yasa dışı fon akışını sağlar ve sonuçlara neden olur.

3. Proje Ekibi ile Menfaat Bağlantısı: Eğer KOL’un kazancı, satış veya yeni kullanıcı sayısına bağlıysa veya “işbirliği payı” veya “sabit maaş” gibi ödeme şekilleri varsa, bu durumda “menfaat ortaklığı” oluşur. Bu model, mahkemelerin “ortak suç” tespiti yapmasını güçlendirebilir.

KOL kendini nasıl koruyabilir?

KOL risklerini önceden tanımlamadan önce, hangi davranışların suçla ilişkilendirilebileceğine dikkat etmek gerekir. Aşağıdaki davranışlar, sadece KOL sektöründe değil, diğer tanıtım ve pazarlama alanlarında da, “sahte proje”, “RATS (fareler)”, “garanti vaadi” gibi davranışlar hukuki risk taşır:

(1) KOL’un yüksek riskli davranışlarını tanımlama

• Sahte Tanıtım: Proje teknik, ekip, uygulama alanı, izinler gibi bilgilerde sahte olduğunu bilerek tanıtım yapmak.
• Garanti veya yüksek getiri vaatleri: “Kazan kazan”, “garanti”, “sıfır risk” gibi ifadelerle kazanç taahhüdü.
• “Fonlama” veya “büyük dolandırıcılık” modellerini tanıtmak: Sonradan gelenlerin fonlarıyla önceki yatırımcıya ödeme yapılan “Ponzi” veya “sürekli büyüyen” modelleri.
• “Hedefli alım-satım” ve “piyasa manipülasyonu”: Kendisi düşük fiyattan alıp, takipçileri yüksek fiyata satmaya teşvik edip, sonra kendisi satıp kar etmek veya “RATS” ile birlikte hareket ederek yüksek kazanç sağlama.
• Yüksek ücretli tanıtım ücretleri almak ve yeterli araştırma yapmamak: Bu, “para alıp iş yapma” tutumu, ve olay sonrası, projede sorun olduğunu bilip, göz yummak anlamına gelir.

(2) Riskleri önleme önerileri

Fırsat ve riskin iç içe olduğu alanda, uyumluluk bilinci “güvenlik kemeri”dir. KOL’lar şunlara dikkat etmelidir:

1. Temel ilkeleri koruma, riskleri engelleme

• Tanıtım öncesinde, proje ekibinin arka planını araştırma: Gerçek ekip bilgisi, geçmiş başarılar, teknik çözümün uygulanabilirliği ve yenilikleri, yasal ve sürdürülebilirlik durumu. Abartılı ve teknik mantık içermeyen projelerden uzak dur.
• Proje ekibinden resmi belgeler talep etme: Şirket belgeleri, ICP, EDI, internet kültürü izinleri, blockchain bilgi hizmetleri kayıtları, beyannameler, hukuki görüşler. Bunları sağlayamayan veya belirsiz olan projeleri reddet.

2. İçerik uyumu ve güvenli anlatım

• “Kazan kazan”, “en düşük nokta”, “en yüksek nokta” gibi vaat ve yönlendirme ifadeleri kesinlikle kullanılmamalıdır.
• “Yatırım risklidir, dikkatli olun”, “Bu içerik ticari tanıtımdır, yatırım tavsiyesi değildir” gibi risk uyarıları açıkça belirtilmelidir.
• Proje gerçekleri nesnel şekilde anlatılmalı, “gerçekler” ve “kişisel görüşler” net ayrım yapılmalı, ifadeler dikkatli seçilmelidir.

3. Menfaatleri ayırma, sınırları belirleme

• Sabit ücretli reklam modeli tercih edilmeli; gelir, tanıtım davranışına bağlı olmalı, satış veya token/dijital koleksiyon fiyatına bağlı olmamalıdır. Bu, “performans temelli” veya “getiri paylaşımı” modeli, mahkemelerde “menfaat ortaklığı” sayılabilir ve ortak suç riskini artırır.
• İşbirliği modelleri düzenlenmeli, projeden belli bir mesafe koyarak, “bağımsız tanıtıcı” konumunu netleştirilmeli, proje ortaklığı, danışmanlık veya diğer temel üyelikler gibi gösterilmemelidir.
• Bir projeden şüphe duyulursa, “yanlış yapmaktan çok, kaçınmak daha iyidir” ilkesi benimsenmeli; yüksek kazanç olsa bile, reddetmek en doğru yoldur.

4. Kanıtları saklama ve süreçleri tamamlamaya özen gösterme

• Tüm iletişim kayıtları (sohbet, e-posta), sözleşmeler, ödeme belgeleri, proje ekibinin sağladığı materyaller (tanıtım içerikleri, belgeler) uzun süre saklanmalı. Bu, hem temel inceleme yükümlülüklerini yerine getirmeyi sağlar hem de olası davalarda savunma için güçlü delil olur.

( Sonuç

KOL, çağın öncüsü olarak, etkisinin getirdiği avantajların yanı sıra, hukuk, davranışların temelidir; etki arttıkça, sorumluluk da artar. Dikkatsiz bir tanıtım, yıllarca kazandığın itibarı yok edebilir ve seni suç batağına sürükleyebilir. Saygı ve uyumlulukla ilerlemek, dalga geçilmediği zamanlarda bile ayakta kalmanı sağlar.